Erbaalı İrfan Aydın Web Sitesi....

(arapça dersler),fiil çekimleri,arapçada fiil kalıpları,fiil çeş

 Arapçada, fiilin başlıca üç kalıbı vardır: 
 
    1-Geçmiş zaman = mazi

     2-Şimdiki, Geniş ve Gelecek zaman = muzari

     3-Emir 

1-MAZİ FİİL: Bir işin geçmişte yapıldığını veya olduğunu, kesin olarak bildirir.

      Gitti  ذهب            öldü  مات              okudu  قرأ        

      Arapçada mazi siygası, Türkçedeki dili geçmiş ve mişli geçmiş kipleri karşılığıdır. 

                  Mazi Fiilin Çekimi

                 Gaib         Gaibe       Muhatab     Muhataba

Cemi       كتبتن      كتبتم      كتبن      كتبوا

Tensiye  كتبنا      كتبتما      كتبتما      كتبتا       كتبا  

Müfret    كتبت      كتبت      كتبت       كتبت      كتب 

     Mazi fiilin olumsuzu 

     1-Mazinin olumsuzu ما  İle yapılır.

     Ahmet gelmedi        ماجاء  احمد

     2- لا  İle olumsuz yapılan maziler gereklilik de ifade eder.

      Onu görmemem gerekir.      لارأيته 
 
 

2-MUZARİ FİİL: Bir işin yapılmakta olduğunu veya yapılacağını gösterir. Hem şimdiki zamanı hem de geniş zamanı ifade eder.

      Gider,gidiyor   يذهب          ölür,ölüyor   يموت           okur,okuyor   يقرأ    

   

                  Muzari Fiilin Çekimi

                 Gaib         Gaibe       Muhatab    Muhataba

Cemi      تكتبن     تكتبون     يكتبن     يكتبون

Tensiye  نكتب     تكتبان    تكتبان      تكتبان    يكتبان 

Müfret      اكتب     تكتبين     تكتب      تكتب      يكتب 

     Muzari fiilin olumsuzu (Şimdiki zamanın-Geniş ve gelecek zamanın olumsuzu) 

     1-Muzari fiilin evveline ما gelince Nefy-i hal (şimdiki zamanın olumsuzu) meydana gelir.

     Okumuyor     ما يقرأ

     2-Muzari fiilin evveline لا   gelince Nefy-i istikbal (gelecek ve geniş zamanın olumsuzu) meydana gelir.

     Sormaz, sormayacak       لايسأل

     Not: Çok defa  ما  ile لا  birbirlerinin yerine kullanılmakta

     3-Muzari fiilin evveline لن  gelince, Nefy-i istikbal (gelecek zamanın olumsuzu) meydana gelir. Muzari fiilin sonu da mensub olur.

     Gitmeyecek        لن يذهب

     4-Muzari fiilin evveline  لم gelince, geçmiş zamanın olumsuzu meydana gelir. Muzarifiilin sonu da cezm olur.

     İşitmedi      لم يسمع (ما سمع)

     Not:  لم  İle yapılan menfi  ما  getirmekle yapılan menfiden daha kuvvetlidir.

     5-Muzari fiilin evveline   لما   gelince, geçmiş zamanın olumsuzu meydana gelir.Muzari fiilin sonu da cezm olur. İşin henüz olmadığını (olumsuz durumun süregeldiğini) anlatır.

     Ali bir kitap satın aldı, henüz okumadı              اشترى على كتابا ولما يقرأه

     6-Muzari fiilin evveline bir işin olmamasını istemek için emir  لا sı getirilir. Muzari fiilin sonu da cezm olur. 

     Kitabı okuma        لاتقرأ الكتاب 
 

3-EMİR  FİİLLER: Bir işin yapılmasını veya olmasını emretmek için kullanılır.

      Git  اذهب                   öl مت                  oku  اقرأ   

    

            Emir Fiilin Çekimi

                  Muhatab      Muhataba

Cemi      اذهبن      اذهبوا 

Tensiye    اذهبا       اذهبا  

Müfret    اذهبى      اذهب   
 

4-İSMİ FAİL: Fiilden türeyip, bir işi yapanı gösteren kelimeye ismi fail denir. Sülasi mücerret (üç harfli) bir fiilin ismi faili,  فاعل  vezninde olur.

yazıcı        كاتب      ß   yazdı        كتب

öldüren      قاتل       ß   öldürdü    قتل

açan          فاتح       ß    açtı         فتح

     Diğer fiillerin ismi failleri şöyle yapılır: Muzari fiilin başındaki muzarilik harfi atılıp yerine ötreli bir mim harfi getirilir.

    حاسب            يحاسب            محاسب

   

Not: ismi fail, bazen, isim olarak kullanılır.

     Öğretici, Öğretmen      معلم       ß      öğretmek      علم

     Sürücü, şöför             سائق       ß       sürmek      ساق 
 

5-MALUM VE MECHUL FİİLLER  (Etgen ve Edilgen Fiiller) 

     Faili anılan fiil etkendir.

     Öğrenci kapıyı açtı     فتح الطالب الباب    cümlesindeki   فتح  fiilinin faili olan الطالبanılmıştır, dolayısıyla  فتح  Fiili etkendir. Arapçada etken fiile malum fiil denir.   

     Faili anılmayan fiil edilgendir.

     Kapı açıldı  البابفتح   cümlesinde ise,  فتح  fiilini işleyen anılmamıştır. dolayısıyla  فتح  Fiili edilgendir. Arapçada edilgen fiile mechul fiil denir. 

     Mazi kalıbındaki malum bir fiili mechul yapmak için, sondan bir önceki harf kesre ile,diğer harekeli harfler ise zamme ile harekelenir. Son harfe dokunulmaz.

yazıldı          كتب           ß     yazdı           كتب

düzenlendi    رتب         ß    düzenledi     رتب

öğrenildi       تعلم           ß    öğrendi        تعلم

çıkarıldı        استخرج    ß    çıkardı          استخرج 

     Muzari kalıbındaki malum bir fiili mechul yapmak için, ilk harfi zamme ile, sondan bir önceki harfi ise fetha ile harekelenir.    

yazılır          يكتب          ß     yazar          يكتب

düzenlenir    يرتب         ß    düzenler      يرتب

öğrenilir       يتعلم          ß    öğrenir        يتعلم

çıkarılır        يستخرج     ß    çıkarır          يستخرج 
 
 

6-FİİLLERİN BÖLÜMLERİ (Aksamusseba ): Fiiller, kök harflerinin cinsine göre bölümlere ayrılır. Bu şöyle gösterilir.

………………………………FİİL………………………………

                       İLLETLİ                                                                      SAHİH

     (Kök harflerinden biri veya ikisi)                                       (Kök harflerinden hiçbirisi) 

              illetli harf olan fiil                                                        illet harfi olmayan fiil

      …………………………………………………                              ………………………………

7-Lefif         6-Nakıs         5-Ecvef       4-Misal                     3-Muzaaf    2-Mehmüz    1-Salim 

     Fiil, kökünü meydana getiren harflerin cinsi bakımından böyle 7 bölümde incelendiği için, bu yedi bölüme “el-Aksamu’s-Seb’a” denir. 

     1-Salim Fiil: Kökünü teşkil eden harfler içinde hemze veya illet harfi bulunmayan, aynı harften de iki tane bulunmayan fiildir.

     Sevindi   فرح

     2-Mehmüz Fiil: Kökünü teşkil eden harflerden biri hemze olan fiildir.

     Okudu   قرأ                 sordu  سأل                 izin verdi   اذن

     3-Muzaaf Fiil: Kökünü teşkil eden harflerden ikisi aynı olan fiildir.

     Serpti   رش                Uzattı   مد                 yardı   شق

     4-Misal Fiil: Kök harflerinin ilki vav yahut ya olan fiildir.

     Buldu   وجد                gerekti   وجب            uyandı   يقظ

     5-Ecvef Fiil: Kökünü teşkil eden harflerden ortadaki harf illet harfi (ا و ى ) olan fiildir.

    Der  يقول            dedi    قال       yürür   يسير            yürüdüسار

     6-Nakıs Fiil: Kök harflerinden sonuncusu illet harflerinden biri olan fiildir.

     Korktu   خشى                 çağırdı, dua etti   دعا

     7-Lefif Fiil: Lefif fiilin 2 harfi birden illetlidir. Bu iki illet harfi bitişik olursa o fiil makrun lefif, ayrı olursa mefruk lefif’dir.

     Makrun Lefif:    dürdü    طوى                         Mefruk Lefif:    korudu   وقى 
 
 

7-NAKIS FİİLLER (Kane ve Benzerleri): Nakıs fiiller isim ve haber alırlar. Bunlara genel olarak kane ve benzerleri denir.

     Allah her şeyi bilen, her şeyden haberi olandır.            كان الله عليما خبيرا

    

       Bunlar, anlamlarının tam ortaya çıkması için tek başına isimleri yeterli olmayıp habere ihtiyaç gösterirler. Nakıs fiiller denilmesinin sebebi de budur. 

     Bunlar isim cümlesinin başına gelerek Mübtedayı merfu, haberi de mansub okuturlar.

     1- كان  “idi, oldu, olmak, ol” anlamlarına gelir.

     Ahmet zengin idi    كان احمد غنيا           Ahmet zengindir    احمد غنى

     Hasta uyuyordu     كان المريض نائما

     2- صار  “oldu, dönüştü” anlamını ifade eder. Bir durumdan başka bir duruma dönüşmeyi belirtir.

     Un ekmek oldu     صار الدقيق خبزا

     3-  اصبح  nitelediği ismin belirtilen sıfata sabah vaktinde sahip olduğunu gösterir.

     Adam (sabah vakti) hasta oldu    اصبح الرجل مريضا          Adam hastadır  الرجل مريض

     4-  امسى  nitelediği ismin belirtilen sıfata akşam vakti sahip olduğunu belirtir.

     Tüccar (akşam vakti) iflas etti       امسى التاجر مفلسا

     5-  اضحى  nitelediği ismin belirtilen sıfata kuşluk vaktinde sahip olduğunu gösterir.

     İşçi (kuşluk vakti) yoruldu        اضحى العامل متعبا

     6-  ظل  nitelediği ismin belirtilen sıfata sahip olarak devam ettiğini belirtir.

     Cadde kalabalıklaştı       ظل الشارع مزدحما

     7-  بات  nitelediği ismin belirtilen sıfata gece sahip olduğunu, o şekilde gecelediğinibelirtir.

     Hasta geceyi kıvranarak geçirdi       بات المريض متألما

     Not: Bu beş fil genel olarak “oldu” diye tercüme edilir. Ancak bu olmanın zamanı fiile göre değişir.

     8- ليس “değildir, hayır” anlamındadır.

     Mü’min zalim değildir       ليس المؤمن ظالما 

 

8-HABERİ MUZARİ FİİL OLAN NAKIS FİİLLER (Kade ve Benzerleri)      

     كاد soyundan olanlar, önüne geldikleri isim cümlesindeki mübtedayı isim kılarak merfubırakır, haberi ise kendilerinin haberi kılar ve mansub yaparlar, şu kadar var ki, haber, daima muzari fiil ile başlayan fiil cümlesi olur. Bunlarında anlamları sadece merfu isimleriyle tamam olmaz ve habere ihtiyaç gösterir.

     كاد soyundan olan bu nakıs fiiller 3 çeşittir: Murakabe (yakınlık),  Reca (ümit) ve  Şuru(başlama) Fiilleri 

     a)Murakabe (yakınlık) fiilleri: Haberde belirtilen şeyin meydana gelmesinin yakın olduğunu bildirirler. Bunlar:    كرب   اوشك   كاد    fiilleridir.

     Yaprak nerede ise düşecek           كاد الورق يسقط

     Mal nerede ise tükenecek             اوشك المال ينفد

     Su nerede ise donacak                 كرب الماء يجمد 

     b)Reca (ümit) fiilleri: Haberde belirtilen şeyin meydana gelmesinin umulduğunu bildirirler.

Bunlar:   اخلولق   عسى   حرى   fiilleridir.

     Umulur ki Rabbiniz size merhamet eder        عسى ربكم ان يرحمكم

     Umulur ki hasta iyileşir                                حرى المريض ان يبرأ

     Umulur ki kar yağar                                    اخلولق الثلج ان ينزل 

     c)Şuru (başlama) Fiilleri: Haberde bildirilen işe başlandığını bildirirler. Bunlar:  اقبل  علق  اخذ  جعل

هب  ابتدأ  قام  انبرى شرع  أنشأ  طفقfiilleridir.

     Çocuk ağlamaya başladı               أخذ الولد يبكى

     Çocuk okumaya başladı                شرع الطالب يقرأ

     Çocuk haykırmaya başladı            جعل المجنون يصرخ 
 

9- MEDH (ÖĞME) VE ZEM (YERME) FİİLLERİ (Ni’me ve Bi’se)  

     Arapçada, öğme için  نعم  , yerme için de  بئس  donmuş fiilleri kullanılır. Bu donmuş fiillerden sonra merfu iki isim bulunur.

     Halid iyi hocadır       نعم الاستاذ خالد

     Cümlesindeki  نعم  donmuş bir fiildir. Yalnız mazi sıygası vardır.  الاستاذ  cümlede faildir,merfudur. İkinci isim, yani  خالد  kelimesine mahsus denir, o da merfudur. 

     Mahsus, misalde görüldüğü gibi, fiilden daha sonra gelirse, ya mahfuz bir mübtedanın haberidir (mahfuz mübtedanın takdiri  الممدوح   veya   المذموم  olur) veya kendisi, geriye bırakılmış mübtedadır (muahhar mübtedadır), haberi de kendinden önceki cümledir. Yani, cümledeki mahsus kelime mübteda olunca, cümle aslında şöyle olabilir.

     Halid iyi hocadır         خالد       نعم  الأستاذ           

                                                     Fail     fiil       mübteda    

                                                          Haber

     Not: Öğme ve yerme için kullanılan   نعم  ve   بئس  donmuş fiillerin müennesleri  نعمتve بئستdir.

 

alıntı: